Evre Maliyet Yöntemi – 1 (Ortalama Maliyet Yöntemine Göre Soru Çözümü)

Herkese merhabalar,

SMMM yeterlilik sınavlarında adayların en çok zorlandığı derslerden birisi şüphesiz ki maliyet muhasebesidir. Aslında, kendi adıma konuşmam gerekirse, maliyet muhasebesi dersi işçilik maliyetleri haricinde bana çok zor gelmemişti. Bu dersi geçmek için önemli olan şey bu derse yeteri kadar vakit ayırmış ve bol bol soru çözmüş olmaktır, fakat bu çalışan adaylar için çok mümkün değildir. Bu dersin sınavına hazırlanmak için ben iki kaynaktan yararlandım. Birincisi Deha’nın konu anlatım kitabı, ikincisi ise Yurdakul Çaldağ’ın Maliyet ve Yönetim Muhasebesi Uygulamaları kitabı.

Maliyet muhasebesi dersini zorlaştıran etkenlerin başında, ders konularının mantığının kavranmasından ziyade soru kalıplarının ezberlenerek sınavdan başarılı olunacak bir notun alınmasının amaçlanmış olmasıdır. Vakit sınırlaması ve yorgunluk gibi etkenlerden dolayı ne yazık ki ben de anlayamadığım kısımları ezberleyerek sınava hazırlanmak zorunda kaldım. Önümüzdeki dönem sınavlara girecek olan meslek adaylarının da buna benzer aşamalardan geçtiğine eminim.

Maliyet muhasebesi dersinde kafaları karıştıran konulardan birisi de şüphesiz ki evre maliyet yöntemi konusudur. Bu konuyu kafa karıştırıcı yapan şey aslında soru cevaplarının uzun olması ve değişik kaynaklardaki soru çözümlerinin mantığını anlamaya çalışmanın yorgunluk yaratmasıdır. Benim bu yazıdaki amacım, bu zor konuda üç örnek vererek konunun anlaşılmasına yardımcı olmaktır. Bu yazıyı özellikle Yurdakul Çaldağ’ın kitabındaki soru çözümlerinin diğer kaynaklara göre daha kolay olduğunu düşündüğüm için yazıyorum. Şayet zamanınız yoksa ve sorulan soru aşağıdaki konuları kapsıyorsa o zaman bu soruların çözümlerini ezberlemeniz işe yarayabilir:

• Miktar sağlaması,
• Eşdeğer ürün miktarının hesaplanması,
• Dönem başı eşdeğer birim maliyeti, dönemin eşdeğer birim maliyeti ve ortalama eşdeğer birim maliyetinin hesaplanması,
• Tamamlanan mamullerin ve dönem sonu yarım mamullerin toplam maliyetlerinin hesaplanarak tutar sağlamasının yapılması ve
• Fire hesaplaması.

Bu noktada hatırlatmak istediğim konu şudur ki, bu soru tipleri sadece yukarıdaki hesaplamaları kapsamaktadır. Bunlardan daha zor ve daha kolay sorular da mevcut olmakla birlikte çıkmış sorulara baktığınızda konu ile alakalı en zor soru tipleri benim aşağıda alıntı yapacağım sorulardır. Bu konunun özellikle önemli olduğunu düşünüyorum çünkü uzun zamandır bu konudan soru gelmedi ve son birkaç dönemdir bu konudan soru gelmesine kesin gözüyle bakılıyordu.

SORU -1  (Bu soru, Yurdakul Çaldağ’ın Maliyet ve Yönetim Muhasebesi Uygulamaları kitabından alınmıştır.)

Tek aşamada tek bir mamulün üretimini yapan bir fabrikanın Haziran 2011 dönemine ait bilgileri aşağıdaki gibidir:

Dönem Başı Yarı Mamul                                     200 adet

(Tamamlanma Derecesi: D.İ.M.M. yönünden %100, DİG yönünden %75, GÜG yönünden %50)

Dönemde Üretime Alınan                                  1.300 adet

Dönemde Tamamlanan                                      1.250 adet

Dönem Sonu Yarı Mamul                                     250 adet

(Tamamlanma Derecesi: D.İ.M.M. yönünden %100, DİG yönünden %80, GÜG yönünden %80)

Haziran 2011 dönemi dönem başı yarı mamullerin toplam maliyeti:

DİMM            1.200 TL

DİG                   750 TL

GÜG                  500 TL

Dönemin Üretim Giderleri:

DİMM            6.500 TL

DİG                3.900 TL

GÜG               2.600 TL

İstenilenler:

a)Miktar sağlamasını yapınız.

b)Eşdeğer ürün miktarını hesaplayınız?

c)Dönem başı eşdeğer birim maliyeti, dönemin eşdeğer birim maliyetini ve ortalama eşdeğer birim maliyeti hesaplayınız.

d)Tamamlanan mamullerin ve dönem sonu yarı mamullerin toplam maliyetini hesaplayarak tutar       sağlamasını yapınız?

Not: Matematiksel hesaplamalarda yuvarlamalar virgülden sonra 3 (üç) basamak alınarak yapılacaktır.

ÇÖZÜM

a) Miktar Sağlaması

Dönem başı yarı mamul + Dönem içinde üretime alınan = Dönemde tamamlanan + Dönem sonu yarı mamul

200 + 1.300 = 1.250 + 250

1.500 adet = 1.500 adet

b) Eşdeğer Üretim Miktarı

	DİMM	DİG	GÜG
Dönemde Tamamlanan	1.250	1.250	1.250
Dönem Sonu Yarımamul	250	200	200
Toplam Eşdeğer Ürün Miktarı	1.500	1.450	1.450
Dönem Başı Yarımamul	-200	-150	-100
Dönemin Eşdeğer Ürün Miktarı	1.300	1.300	1.350

 c) Dönem Başı Yarımamul Eşdeğer Birim Maliyeti

DİMM= 1.200 TL / 200 adet = 6 TL / adet

DİG= 750 TL / 150 adet = 5 TL / adet

GÜG= 500 TL / 100 adet = 5 TL / adet

Toplam= 6 TL + 5 TL + 5 TL= 16 TL / adet

Dönemin Eşdeğer Birim Maliyeti

DİMM= 6.500 TL / 1.300 adet = 5 TL / adet

DİG= 3.900 TL / 1.300 adet = 3 TL / adet

GÜG= 2.600 TL / 1.350 adet = 2 TL / adet

Toplam= 5 TL + 3 TL + 2 TL= 10 TL / adet

Ortalama Eşdeğer Birim Maliyeti

DİMM= (1.200 TL + 6.500 TL) + (200 adet + 1.300 adet) = 5,133 TL / adet

DİG= (750 TL + 3.900 TL) / (150 adet + 1.300 adet) = 3,207 TL / adet

GÜG= (500 TL + 2.600 TL) / (100 adet + 1.350 adet) = 2,138 TL / adet

Toplam= 5,133 TL + 3,207 TL + 2,138 TL= 10,478 TL / ade

d) Tamamlanan Mamullerin Toplam Maliyeti

1.250 * 10,478 = 13.097,70 TL

     Dönem Sonu Yarı Mamul Toplam Maliyeti

DİMM=250*5.133 =1.283,33

DİG=200*3,207=641,38

GÜG=200*2,138=427,59

Toplam=2.352,30

Tutar Sağlaması

DBYM Maliyeti + Dönem Gideri = Tamamlanan Mamul Maliyeti + DSYM Maliyeti

2.450 + 13.000 = 13.097,7 + 2.352,3

15.450 TL = 15.450 TL

AÇIKLAMALAR:

• B şıkkındaki tablonun formatını ezberleyin. Öncelikle soruda yer alan “dönemde tamamlanan” rakamı her üç gider sınıfı (DİMM, DİG, GÜG) yazın. Daha sonra “Dönem sonu yarı mamul tutarlarını alın. Soruda dönem sonu yarı mamul rakamları ve tamamlanma dereceleri verilir. Örneğin, DİMM için konuşacak olursak; dönem sonu yarı mamul tutarı 250 adettir ve tamamlanma derecesi %100 dür. Dolayısıyla tablodaki adet de 250 olmaktadır. Fakat, dönem sonu yarı mamullerin DİG için tamamlanma derecesi %80 olduğundan dolayı 250 adetin %80 ni, yani 200 adedi alınır. Aynı işlem GÜG için de uygulandıktan sonra dönemde tamamlanan miktar ile dönem sonu yarı mamul toplanır ve toplam eşdeğer ürün miktarına ulaşılır. Bu miktarlardan dönem başı yarı mamuller çıkarılır (her üç sınıf için hesaplamalar yukarıda açıkladığım şekilde bulunur) ve böylece dönemin eşdeğer ürün miktarına ulaşılmış olur. Sorunun geri kalan kısmında bu tablodan yararlanacağınız için tabloda herhangi bir yanlışlığın olmaması önemlidir.

• C şıkkındaki soruları cevaplarken temel kaynağınız tablo olacaktır. Örneğin, DİMM giderleri için dönem başı yarı mamul eşdeğer birim maliyetini bulurken, soruda yer alan dönem başı DİMM giderleri tutarını, tabloda bulmuş olduğunuz dönem sonu yarı mamul miktarına bölmeniz gerekir.  DİMM giderleri için dönemin eşdeğer birim maliyetini bulurken ise, soruda yer alan dönemin DİMM giderleri tutarını, tablodaki dönemin eşdeğer üretim miktarını ürün miktarına bölersiniz.

• Her ne kadar soruda ortalama maliyet yöntemi kullanılmış olsa da, dönem başı yarı mamul eşdeğer birim maliyet ve dönemin eşdeğer birim maliyeti sorulmuş ise bunları da hesaplamak zorunda olduğunuzu unutmayın. Eğer soruda, sadece tamamlanan mamullerin maliyeti ve dönem sonu yarı mamul toplam maliyeti sorulmuş olsaydı, dönem başı eşdeğer birim maliyeti ve dönemin eşdeğer birim maliyetini bulmanız gerekmeyecekti.

Yardımcı olması dileklerimle.

FIFO maliyet yöntemine göre soru çözümü için bu linki tıklayınız.